2005-2016 BHHKPIaren (BIZKAIKO HONDAKINAK KUDEATZEKO PLAN INTEGRALA) berrikuste atseginkorrak uko egiten dio III. plana egiteari. Horren aurrean ZERO ZABOR BIZKAIA elkargunetik, 50 entitate baino gehiagok sostengatuta (sindikatuak, alderdiak, erakunde ekologistak, auzo elkarteak, profesionalak..), gure harridurarik sakonena adierazten dugu.
Bizkaiko zabor kudeaketako arduradunek beraien jarrera behin eta berriro errepikatzen dutela salatu nahi dugu. Euren neurrira egindako txostenak benetako egoera aztertzea galarazten du, baita osasunerako arriskurik gabeko hondakinen kudeaketa eraginkorra eta iraunkorrarantza aurrera egitea ere.
Bigarren hondakin-kudeaketa planak ez ditu bere helburu nagusiak bete, eta ebaluazio egiati eta parte-hartzailerik gabe itxi da, gainera Zabalgarbi zalantzan jarri gabe. Plan zaharkituari 2020 urterarte luzapena ematea benetako egoerari aurre egin nahi ez izatea da. Hori, norbera eta gizartea engainatu nahi izatea da. Aldaketa sakonak behar direnean, ezin dira luzapenak onartu.
Aztertu dezagun:
1.- Parte-hartzea. Bizkaiak ez du betetzen. Diputazioak eztabaida publikoa eta parte-hartzea saihesten ditu. Ez dugu jaso inongo kontsultarik, ez parte-hartzerako inongo deirik. Plan honen hirugarren berrikustearen gainean dugun informazioa ez da zuzenekoa izan, hedabideetatik jasoa baizik. Gure lurraldeko udal desberdinetan (Bilbon, Getxon, Barakaldon, Erandion, Durangon, Larrabetzun, …) aurkeztutako mozio ugarietan parte-hartzea eskatu dugun arren . Parte-hartze sozialetik ihes egiten da, honela sistema zaharkituarekiko kritikak saihestuz.
2.- BIRZIKLATZEA: Bizkaiak betetzen al du? Kudeaketa-planaren hirugarren berrikustea pozik agertzen da 2016an % 43,78ko birziklatze tasa lortuta, helburua – %40- a lortzea baitzen, (egia esan helburua % 44takoa da konpostajearen %4a gehitu behar denez gero, eta Bizkaian % 1,1etan geratzen da). Eta guk txostenak eta Bizkaiko Diputazioak berak erraztutako birziklatzearen % 43,7ko datu hau eztabaidatzen dugu, eta uste dugu birziklatzeko datu erreala % 40ra ere ez dela iristen.
Bizkaian % 43,7ko birziklapena lortzen dela zalantzan jartzen dugu. Ez dator gaizki gogoratzea jada aurreko urteetan (2013 eta 2014) Bizkaiko Diputazioak eman zuen datua % 68koa izan zela. Azkenean, %43,7ra jeitsi behar izan du datua.
Txostenean, Diputazioak emandako adierazle desberdinetako emaitzek Bizkaiko hobekuntza nabarmena aurkezten dute 2012tik aurrera. Hobekuntza hauek, hein handi batean urteroko hondakinen fluxuan urte horretatik aurrera Eraikuntza eta Konponketako hondakinak sartzeagatik azaltzen dira, 70 mila tona, hain zuzen ere. Hondar-fluxu honek etxez etxeko lan txikietan sortutako obra-hondakinak izan behar luke. Baina Araban fluxu hau 16kg-koa da, eta Gipuzkoan 27kg-koa, Bizkaian berriz 60kg sortzen ditugu. Etxeko igeltserotza Bizkaian oso gustuko dugula izango ote da? Guk uste dugu fluxu honek eraikuntza eta eraiste-hondarrak ezkutatzen dituela; Europako araudiaren arabera, hauek ez dira hartu behar hiri-hondar bezala, eta Diputazioak hiri-birziklatze bezala neurtzen ditu.
Bestalde, azkeneko tratamenduen kalkuluak ez direla zuzenak izan uste dugu. Sarrerak kontabilizatzen dira, sarrera guztiak birziklagarriak ez izan arren. Eta tratamenduetatik ezabapenera eta/edo hondakindegira zuzendutako hondarrak kantitate handian irteten direla kontuan hartu gabe. 2014an zehazki, 30.626 tn izan ziren, Hala ere 2016ko datuetan, irteera hauek zero dira. Ez al da izango birziklatzepenari buruzko datu altuago bat eman ahal izateko tranpa hutsa?.
Eta 2016ko birziklatze tasa %40ra ere ez bada iristen, 2020. Urterako Bizkaiak lortu ahalko du %50ra iristea, Europak eskatzen duen moduan?. Ez dugu uste pozik egoteko inungo arrazorik dakagunik.
3.- MINIMIZAZIOA. Bizkaiak ez du betetzen. Zaborra murriztea lehen pausoa da: zaborrik onena gertatzen ez dena da. Diputazioak ez du ezer egin; ez da egon inolako neurririk helburu honetara iristeko. 2016ko eta 2001ko biztanle eta eguneko hondakin sorkuntza kopuruak berdinak direla asimilatzeak ez du balio. Hori enpresen aurrerapen teknologikoaren ondorioa da, eta ez 2005eko Planaren ez-akziokoa.
4.- KONPOSTAJEA. Bizkaiak ez du betetzen. Nabarmen porrot egiten du. Ez du konpostajea bultzatzen era argian. Materia organikoaren banandutako bilketaren tasa, txostenak dioen bezala, %1,1an kokatuta dago, 2016rako helburu zenaren %4tik urrun. Gipuzkoak biohondarra 8 bider gehiago jasotzen du Bizkaiak baino, eta populazioaren erdiarekin. Zati organikoa gakoa da, ia hondakinen %40a denez gero. Gainera, bere kudeaketaren kostua errefuxa erretzearen erdia da.
Azkenik nabaria onartzen dute: Landuko da haragi eta arrain egosiaren hondarrak edukiontzi marroian sartzea. Hori mugimendu ekologistak eskatutako neurria da. Itxaron dezagun berehala har dadila, harekin materia organiko-bilketaren ezarpenerako eragozpenetako bat kanporatzeko. Hondar organikoa banandutako bilketa bultzatzeko neurri pendienteak oraindik geratzen dira: Zaborraren tasako deskontuak, segimendua ahalmentzen duen errefusa edukiontzi pertsonalizatua, etab.
5.- PLASTIKOAK. Bizkaia-k ez du betetzen. Ez dio plastiko eta ontzietako arazo larriari aurre egiten. Planaren bigarren errebisioan zailtasunak aurreikusten ziren EBk markatutako helburuak betetzeko. Hala ere, eta nahiz eta helburua bete ez izan, ez da orain beste neurririk hartu. Noiz egingo da?
Sistemak ez du funtzionatzen, beste azpiegiturak eta neurriak behar dira. Europar Batasunaren %65ko (edo Europako Parlamentuaren %70) helburua lortzeko planteamendu berriak behar dira, “retorna sistema” esate baterako.
6.- HONDAKINDEGIAK. Bizkaia-k ez du betetzen. Hondakindegiko gordailua oso altua da. Oraindik lurraldeko hiri-zaborraren % 20a zuzenki uzten da hondakindegian. Eta ez dirudi etorkizunean| gutxitzera joateak. Oraintsu berrinauguratutako Artigas-eko hondakindegiak urtero 90.000 Tn jasotzea aurre ikusten du. Zer botako da? Eta jada zigilatutako hondakindegiak berriro zabaltzea? Jada zigilatutako hondakindegirik zergatik berriro zabaldu?
Eta hau 11 bizitza-urteetan Zabalgarbi-k zepa-tonetako milioi erdia produzitu dituela kontuan hartu gabe (eta errauts toxikoko 70.000 inguru) zeinen arriskugarritasun-analisiak zalantzan daude. Zepak Bizkaiko hondakindegietan isuri dira, nahiz eta haiek Diputazioak birziklatutako material bezala neurtu – beraz ez dira % 20ren ehuneko horretan sartzen -.
7.-AZPIEGITURA BERRIAK. Bizkaia-k ez du betetzen. Planaren luzapenak eztabaida ebasten du eta hondarren arazoaren inguruko jarduerak mugatzen ditu. Jatorrian banandutako bilketarako instalazio berriak eragozten ditu, materia organikoaren bilketakoa batez ere. Nahiz eta Diputazioak «gure beharrei erantzuteko ezinbestekoak bezala» seinalatu, Bizkaia-k ez dauzka beharrezko azpiegiturak konpostajearen garapenerako. Artigas gaur gutxiegi erabilitako landare bat da eta ez du batere frogatzen Bizkaian konpostajearen garapen eraginkorrerako egoki. Eta ez dauka beharrezko azpiegitura ere Zabalgarbi-ren hondakin toxikoen isurketarako
8.- ERRAUSKETA. Bizkaia-k ez du betetzen. Txostenak ez du aztertzen Planaren bizkar hezurra den Zabalgarbi. Orain dela 25 urte asmatutako errauztegiak baldintzatzen du Bizkaiaren hondakin kudeaketa. Zaborra behar da animalia elikatzeko, eta horretarako txikiagotzea, berziklatzea eta konpostajea kontraesanezkoak dira.
Gainera, errauztegi hau hondamen ekonomikoa da, elektrizitatea produzitzeko (urtero 18 milioi euro inguru) primak jasotzen dituelako ez balitz izango. Eta horren %30a besterik ez da zaborretatik sortzen; beste %70a gas naturaletik dator era ez-eraginkortasunean erreta. Zabalgarbi-ko primak gure zergetatik irteten dira. Errepikatzen dugu: 11 bizitza-urteetan zepetako milioi erdi ton baino gehiago produzitu du (eta errauts toxikoko 70.000 inguru), hondakindegietan isurita, Europak hondar-errausketa tratamendu-sistemen azken-bigarren mailan kokatzen du (ezta ere ere Balorizazio Energetikoa bezala kontuan hartuz), minimizazioa, berziklapena, errekuperazioa, eta konpostajearen atzetik. Plataforma honetatik ezin dugu inola ere onartu errauztea sistema eraginkor, osasungarri eta ingurumenarekiko iraunkorra bezala.
Eta azkenik, seinalatutako guztiagatik, Bizkaiko Foru-Aldundiak seinalatzen duenaren kontra, sinesten dugu gaurko sistemak ez duela funtzionatzen. Europako helburuetatik eta ekonomia zirkularretik urrunduta mantentzen gaitu. Azken 12 urteetan (2005tik-2016ra) zehar Bizkaiaren Hondar Kudeaketako Plan Integralak apustua egin du banantzerik gabe jasotako hondarretako errausketan zentratutako kudeaketa-modeloagatik. Eta egoera hau aldatzea premiazkoa da.
