TRADENERren Energia Trantsizio eta Demokraziari buruzko txostenek 15 herri-kasu aztertzen dituzte

TRADENER (Energia Trantsizio eta Demokrazia) proiektua, Ekologistak Martxan, Igeniería Sin Fronteras País Vnasco/(ISF/MGI) eta Mugarik Gabeko Ingeniaritza (ISF/MGI) eta Euskal Herriko Unibertsitatea (EHU) erakundeek osatutakoa, azken hiru urteotan egin dugun lanaren barruan, Trantsizio Energetiko Demokratikoari buruzko azterlanak egin ditugu hainbat herrialde eta tokitan, haien garrantziagatik edo gure loturagatik beraiek eremu akademikotik hautatuak.

Abiapuntua da trantsizio energetiko bat beharrezkoa dela (derrigorrezkoa!), erregai fosilekiko dugun mendekotasuna gaindituko duena (eta inpaktu handiko beste forma batzuk, hala nola nuklearra, hidroelektrikoa edo agroerregaiak), baina demokratikoa ere izan behar duena. Horretarako, uste dugu pertsona guztiak kontuan hartu behar dituela, eta bizi garen gizartearen izaera globala dela eta, horrek ekuazioan beste herrialde, eskualde, komunitate eta ekosistema batzuk sartzea dakar, politika globalean oso gutxi kontatzen dutenak erabakiak hartzeari edo baliabideez, energiaz eta abarrez gozatzeari dagokionez.

Kasuak TRADENERko ikertzaile-taldeko kideek, edo beste unibertsitate eta erakunde batzuetako kideek sortu dituzte. Horiek guztiek energiaren egungo egoerari buruzko irudi oso bat eskaintzen digute, bai eta nahi dugun trantsizio horri buruzkoa ere. Trantsizio hori dagoeneko erakundeetan gauzatu da, baina ikerketa horietatik ondorioztatzen denez, oso gutxi garatu da. Azpimarratzekoa da ez dela batere garatu Hegoaldean, berriro ere lapurretaren, suntsiketaren eta kutsaduraren, gatazka sozialaren eta ingurumena hobetzeko politiketatik kanpo.

Kasuek honako hauek barne hartzen dituzte (denak gaztelaniaz):

Trantsizio energetikoa eta Demokrazia kontzeptu zabal horren barruan, gaur egun politikariek eta erakundeek beren gain hartzen duten kontzeptu zabal horren barruan, gure ikerketaren oinarri izan diren eta ikerketetan maila handiagoan edo txikiagoan sartzen diren hainbat elementu bereizten ditugu: ikerketa batzuek ia guztiak jorratzen dituzte, beste batzuek gai espezifikoagoak:

  • Trantsizioa (energia).
  • Segurtasuna eta subiranotasuna
  • Justizia klimatikoa
  • Sarbidea/Pobrezia energetikoa
  • Gobernantza: kudeaketa publikoa, ordainsaria, nazionalizazioa, kooperatibak
  • Teknologia (egokia, etab.).
  • Araudia

Hainbat erantzukizun eta inpaktu dituzten eragileak:

  • Enpresa Transnazionalak (ETN)
  • Gutxiengoak/indigenak
  • Langileak
  • Emakumeak
  • Kooperatibak
  • Bankuak
  • Erabiltzaileak

Hainbat prozesu eta fase, zeinetan energia erabiltzen baita eta hainbat efektu ere baditu, partaidetza-maila desberdinak, eta abar:

  • Erauzketa, ekoizpena, garraioa eta banaketa
  • Finantzaketa/merkaturatzea
  • Militarizazioa, errepresioa eta kriminalizazioa
  • Zor ekologikoa
  • Energia-ekonomia
  • Gizarte-mugimenduak
  • Gobernantza: kudeaketa publikoa, berrudalaketa, nazionalizazioa

Transnazionalak: Transnazionalak: gaur egun energia, kasu gutxi batzuetan izan ezik, enpresa transnazionalen esku dago. Munduko enpresa transnazional boteretsu eta aberatsenen artean energia enpresak daude (petrolioa, elektrikoak). Herrialde askotan jarduten dute, beren irizpidea inposatuz eta onura asko sortuz, energia merkantzia gisa ulertzeagatik. Horien bidez, onurak jasoko dituen egitura oso bat dago, bai eta nazioarteko araudiak, merkataritza-itunak eta horiek babesten dituzten nazioarteko erakundeak ere. Transnazional horiek kontrolatzen dituzte energia erauzteko, prozesatzeko, garraiatzeko eta merkaturatzeko jarduerak. Eredu energetiko berri baterako trantsizio justu eta demokratiko batek esparru hori gainditzea dakar. Horretarako, eredu horrekiko gure kritikari eutsi behar diogu, eta transnazionalek energiaren arloan dituzten afekzio demokratiko ugariak erakutsi behar ditugu.

Zor energetikoa/aztarna energetikoa/ekologikoa: sistema energetikoaren inpaktuak beste leku batzuetan, jendearengan eta ingurumenean. Aldi berean, sistema energetiko horrek eragina izan dezake beste sistema energetiko batzuetan. Guretzat urre horien arrastoarekin kontrastatzen bada, zor bati buruz ari gara.
Justizia klimatikoa/ingurumenekoa: gure sistema energetikoak aldaketa klimatikoan eragiten du, gutxien kontsumitzen eta kutsatzen dutenek gehiago sufritu dute, eta eragin handiagoa du horietatik urrun dauden ingurumenean (karbonoaren zorra). Beraz, trantsizio justu eta demokratiko energetikoak afekzio hori gainditzea ekarriko du.
Finantzaketa: zalantzarik gabe, egungo eredu energetikoa haren finantzaketak baldintzatzen du; izan ere, enpresa energetiko hutsak ez ezik, energiarekin ere etekina ateratzen dute beren kredituengatik interes handiak kobratuz proiektuak finantzatzen dituzten bankuek. Transnazionalek bezala, bankuek ere etekina ateratzen dute egitura-jarduera horietan, araudietan, finantzatzen duten nazioarteko erakundeetan edo funtsak eta eragiketak ezkutatzen dituzten paradisu fiskaletan. Bidezko eredu energetiko batek espekulazio hori ez egotea ekarriko du, eta nolanahi ere finantzatuko dena energia garbiak izatea, eta ingurumenean eta pertsonengan eraginik ez izatea.
Laborala: sistema energetiko demokratikoago batek lan eskubideen errespetua dakar. Bestalde, eredu energetiko berri baterako trantsizio justu eta demokratiko batek esan nahi du energien aldaketa teknologikoan langileek ere trantsizio horretan parte hartzea, ez eragiteko, baizik eta lan mota batetik ingurumena eta pertsonak gehiago errespetatzen dituzten beste batzuetara igarotzeko.
Kudeaketa publikoa/kooperatiboa: eredu energetiko berri baterako trantsizio justu eta demokratikoa eginez gero, energia bermatzeko ardura duten erakundeek (erauzketa, prozesatzea, garraioa, merkaturatzea, hondakinak) ahalik eta kontrol demokratiko handiena izango dute. Horretarako, demokratizazio hori ondoen berma dezaketen ereduak enpresa publikoak edo kooperatibak dira. Horretarako planteatzen da bai enpresa pribatuak ordaintzea edo nazionalizatzea, edo kooperatibak sortzea.
Generoa: egungo gizartean, patriarkatuan, emakumea baztertuta dago maila guztietan. Horregatik ez da gutxiago alderdi energetikoan. Horrek esan nahi du beti hartu behar dugula kontuan emakumea afekzio guztietan. Eredu energetiko berri baterako trantsizio justu eta demokratiko batek emakumearen parte-hartze handiagoa ekarriko du, bai eta marjinazio hori ulertzea ere aukerak eta irtenbideak planteatzeko orduan.
Teknologia: gaur egungo eredu energetikoa denborarekin sofistikatuagoa bihurtu den teknologian oinarritzen da, eta, agian, kasu askotan ez da eraginkorragoa, garbiagoa eta abar. Trantsizio demokratiko energetikoak egungo teknologiaren azterketa bat barne hartuko du, gizartea (sarbidea, ekonomikoa, etab.) eta ingurumena (garbia, berriztagarria) demokratizatuko duten proposamenekin batera.
Militarizazioa eta errepresioa, kriminalizazioa: egungo eredu energetikoa zalantzan jartzen duten eta/edo aldaketa justuagoak edo trantsizio energetiko bat eskatzen duten kolektiboek kanpaina mediatiko eta desprestigiozkoetatik, espetxeratzeko mehatxuetatik, eraso fisikoetatik edo heriotza bera barne hartzen duten errepresio eta kriminalizazio moduak jasaten dituzte. Gizarteak pairatzen duen militarizazioan ere, nagusi diren indarrak

  • Twitter
  • Facebook